روز دوبله

سرانجام و براي نخستين بار، تجليل از برگزيدگان دوبلاژ
براي نخستين بار در سينماي ايران، روز يكشنبه نهم اسفند 1388 در مراسمي در سالن نمايش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، از برگزيدگان دوبله تقدير شد و جوايزي به آنان تعلق گرفت؛ اين در حالي است كه گويندگان فيلم نخستين تشكل يك صنف سينمايي را داشته اند (تأسيس سنديكاي گويندگان در سال 1345)، اما نه تنها در ميان جوايز سينمايي در جشنواره ها و جشن خانه ي سينما جايي نداشتند (بجز اخيراً در مراسم جايزه ي تنديس حافظ)، بلكه خود صنف نيز تلاشي در شكل گيري يك مراسم يا جايزه ي ويژه ي اين صنف براي ارزيابي كار اعضايش و تحسين برگزيدگان نداشته؛ و حالا يك نهاد دولتي باني و برگزار كننده ي چنين مراسمي شده است. جلسه ي اخير در واقع دومين نشست اداري دست اندر كاران شبكه ي نمايش خانگي (با عنوان «لوح دوم») بود كه براي نخستين بار به برگزيدگان اين صنف با نگاهي تخصصي جوايزي اهدا شد.
چندي پيش سعيد رجبي فروتن مدير دفتر همكاري هاي سمعي و بصري وزارت ارشاد و باني حركت با هدف ارزيابي دوبله و گزينش برترين هاي اين حرفه، هيأتي سه نفره را با حضور عباس مطمئن زاده، التفات شكري آذر و شاپور عظيمي براي انتخاب آثار شاخص دوبله از ميان نود فيلم دوبله شده ي خارجي دو سال اخير برگزيد كه هيأت انتخاب سي فيلم برتر را در اختيار هيأت داوران (ابوالحسن تهامي، ناصر ممدوح و حسين شايگان) قرار داد. مراسم اهداي جوايز در سالن همايش هاي ساختمان مركزي اين وزارت خانه برگزار شد. جمعي از برگزيدگان دوبله از جمله استاد علي كسمايي، منوچهر اسماعيلي، چنگيز جليلوند، حسين عرفاني، خسرو خسرو شاهي، امير قطعه اي، زهره شكوفنده، محمود قنبري و از نسل جديد دوبلورها، افسانه پوستي، افشين زينوري، امير عطرچي و شروين قطعه اي در اين مراسم حضور داشتند. ابتدا منتخبي از فيلم هاي دوبله شده در كليپ كوتاهي به نمايش درآمد. سپس عظيمي در يادداشت كوتاهي به اهميت دوبله و دوبلاژ نزد علاقه مندان پرداخت و با ذكر چند مثال از آثار دوبله، از بزرگان و هم چنين از دوبلورهايي كه ديگر در جمع ما نيستند، تجليل كرد. در ادامه ي اين مراسم با اهداي لوح تقدير و جوايزي از بهرام زند يكي از دوبلورها و مديران دوبلاژ قديمي تقدير به عمل آمد. زند در سخنان كوتاهي به كار خود و هم كارانش در دوبله اشاره كرد و گفت: «من نزديك به چهل سال است كه حرف زده ام. من و ديگراني كه در اين كار حضور داريم، سعي كرده ايم كه در اين حرف زدن از جان خود مايه بگذاريم و خوش حالم كه بعد از سال ها هنوز كلاممان بسيار زنده است زيرا كلام بسيار مؤثر است و از بسياري از خون ريزي ها با صدا و كلام مي توان جلوگيري كرد.»
سپس تهامي با تجليل از استاداني مانند علي كسمايي و منوچهر اسماعيلي ــ كه او را به تنهايي «نيمي از اعتبار تاريخ دوبله ايران» ناميد ــ گفت: «علت پيشرفت دوبله در ايران اين است كه پشت آن تاريخي شصت ساله وجود دارد و دوبله ي ما امروز در جايگاهي قرار دارد كه هنگام قدرشناسي آن فرا رسيده و ما امروز بايد به جاي آسيب شناسي به بهبود شناسي دوبله بپردازيم. بسياري از پيش كسوتان دوبله، اين كار را از هيچ شروع كرده اند و آن را امروز به اوج رسانده اند و حتي تعدادي از خانم هاي دوبله ي ايران، كارشان را از كودكي آغاز كرده اند و امروز به چهره ي شاخصي در اين كار بدل شده اند.» اشاره او به زهره شكوفنده بود كه از دوران پيش از دبستان كارش را در دوبله آغاز كرد و اكنون يكي از بزرگان دوبله محسوب مي شود. تهامي با اين كه در سال هاي اخير كم تر به كار دوبله و مديريت دوبلاژ مي پردازد، اما در جريان تحولات مربوط به اين كار قرار دارد. او در سخنانش به گام هاي مثبت در صنعت دوبله، صدابرداري و استفاده از تجهيزات پيشرفته ي صدا پرداخت و افزود علاوه بر دوبله ي خوب، امروز استوديوهاي بسيار مجهزي نيز وجود دارد و هرچند ده ها سال از دوبله ي ايران مي گذرد اما هر چه جلوتر مي رويم اين دوبله جوان تر مي شود. او در پايان با اشاره به اين كه مديران دوبلاژ بايد در چند عرصه تبحر داشته باشند، گفت: «مدير دوبلاژ ما امروز بايد به تاريخ تئاتر، تاريخ هنر، فن ديالوگ نويسي و شخصيت پردازي توجه داشته باشند.» تهامي كه خود يك دست اندر كار و در عين حال منتقد دوبله است (و نقدهاي كارشناسانه و موشكافانه ي او را در ماهنامه ي «فيلم» خوانده ايد) گفت كه چندين سال است عرصه ي دوبله را رها كرده و در اين مدت تصور مي كرده دوبله ي ايران افت كرده، اما با تماشاي اين فيلم ها به اين نتيجه رسيده كه چنين نيست و اگر شاهد دوبله هاي پر ايرادي هم هستيم، به دلايل اقتصادي و مديريتي است: «دوبله ي ايران نمي تواند بد باشد، چون متكي به شصت سال تاريخش است.»
رضا تقدسي كه سابقه ي شناختش از دنياي دوبله و كار دوبلورها اصلاً مورد اشاره قرار نگرفت پشت ميكروفن رفت تا در مورد دوبله هاي انيميشن از منظر يك كارشناس سخن بگويد. او كه به علت تأخير حضور در جلسه زمان سخن راني اش تغيير كرده بود، با اين كه طبيعت اين جلسه تشويق و بزرگداشت بود، بيش تر به انتقاد از كار دوبلورهاي كارتون پرداخت: «امروز در دوبله ي بسياري از انيميشن ها از كارآموزها استفاده مي شود كه اين امر باعث افت كيفيت دوبله شده است. مديران دوبلاژ پيش كسوت به دليل آن كه فيلم هاي انيميشن ضعيفي وارد مي شود و از سوي ديگر مسئولان هزينه ي كم تري براي دوبله ي فيلم هاي انيميشن مي پردازند، حاضر به دوبله ي فيلم هاي انيميشن نيستند. متأسفانه گروهي هم فيلم ها را در خانه دوبله مي كنند و به بعضي مؤسسات مي فروشند!» لحن ملامت گر سخن ران و طولاني شدن حرف هايش باعث اعتراض هايي شد و در پي پاسخ مهرداد رييسي (مدير انجمن گويندگان جوان ايران)، منوچهر اسماعيلي با اعتراض جلسه را ترك كرد. رييسي با غيرمنصفانه خواندن سخنان تقدسي گفت: «دوبله امروز دستخوش تغييرات بسياري شده و ضرباهنگ و ساختار آثار با گذشته متفاوت است. آمار فروش نشان مي دهد كه مردم چه قدر از کارتون هاي دوبله شده استقبال مي كنند.»
جواد شمقدري معاون امور سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي كه در اين مراسم حاضر بود، در سخناني به نقش دوبله و توجه مخاطبان سينماي ايران به دوبله پرداخت و نكته اي تازه را گفت كه پس از رواج و رسميت صدابرداري سرصحنه در طول بيست سال گذشته در سينماي ايران، هيچ مقام سينمايي آن را اين قدر آشكار بر زبان نياورده بود. او گفت: «همه مي دانيم كه در دو دهه ي گذشته تعداد تماشاگران سينما در كشور ما كاهش يافته و با وجود رشد پانزده درصدي اين رقم در سال گذشته، باز هم تعداد تماشاگران كم است. به نظر من يكي از دلايل اين كاهش، حذف دوبله از فيلم هاي ايراني است. البته فيلم هايي كه ساختار و رويكردي واقع گرايانه دارند، بهتر است از صداي بازيگر و صدابرداري سر صحنه استفاده كنند، اما براي برخي ديگر از فيلم ها، خوب است با استفاده از تكنيك هاي جديد صدابرداري در سينماي ايران صداي بعضي از شخصيت ها را كه مناسب نيست، دوبله كرد. چون صداي فخيم يك دوبلور مي تواند پرورش شخصيت را بسيار بهتر كند. دوبلورها در سينماي ايران جايگاهي والا و هم ارز بازيگران سينما دارند. البته در صدا و سيما بيش تر از هنر اين گويندگان بهره مند مي شويم اما اميدواريم اين ايده باعث شود كه صنعت دوبله بار ديگر به سينماهاي ايران بازگردد و از صداي دوبلورهاي ايراني استفاده كنيم تا مردم دوباره با سينما آشتي كنند.» او پس از تشكر از برگزاركنندگان اين همايش گفت: «دوبلورهاي ايراني به غناي زبان و ادبيات فارسي كمك مي كنند و خواهند كرد. در بستر ارتباطات جهاني و تأثيرات حوزه هاي فرهنگي، تهاجمي از سوي واژگاني بيگانه داريم كه ارزش ها و هويت ما را نشانه گرفته اما دوبلورهاي ايراني مي توانند به زبان و ادبيات فارسي هويتي دوباره دهند و قطعاً حفظ بعضي واژگان فارسي در طول زمان مرهون دوبلورهاي ما است كه واژگان فراموش شده را دوباره به حافظه ي ملت برگردانده اند و ما امروز خود را محتاج به استفاده از اين واژه ها مي بينيم.»
شمقدري با اظهار اميدواري از اين كه چنين نشست هايي حاصلي براي صنعت دوبله داشته باشند، ادامه داد: «مسأله ي ديگري كه امروز در دوبله مطرح است، فيلم هاي خارجي است كه گاهي در خارج از كشور توسط عده اي دوبله مي شود. بجز شبكه هاي برانداز كه هدف آن ها مشخص است، در مورد شبكه هايي كه با هدف سرگرمي سازي فعاليت مي كنند، مي توان بررسي كرد كه دوبلورهاي ايراني با تجربه و سابقه ي خود به چنين عرصه اي وارد شوند. البته اين بحث مخالفان زيادي دارد ولي دوبله ي قاچاق نكته اي است كه اگر آن را مديريت نكنيم گرفتار جرياني مي شويم كه در بسياري از حوزه هاي فرهنگي ديگر روزي گريبان گير ما شده بود.»
در ادامه ي نشست، از برگزيدگان بخش هاي مختلف تقدير و جوايزي به آن ها اهدا شد. ابوالحسن تهامي برگزيدگان هيأت داوري را چنين اعلام كرد:
بهترين ترجمه: اميرهوشنگ زند (ترمينال و آرماگدون)
ديگر نامزدها: علي اعظمي، قاسم فرمانبردار، رندوش رجبيان.
بهترين صدا آميزي، ماني هاشميان از استوديو رها فيلم (جدامانده/رفتگان و جان سخت 4)
ديگر نامزدها: استوديو ساندفيلم، استوديو قرن 21.
بهترين ساندافكت: محمد مطمئن زاده، استوديو قرن 21(تروي)
نامزدها: استوديو ساندفيلم، استوديو رها فيلم، استوديو قرن 21.
بهترين مدير دوبلاژ: خسرو خسروشاهي (مرد سيندرلايي)
ديگر نامزدها: اميرهوشنگ زند (ترمينال)، اميرهوشنگ قطعه اي (وكيل مدافع شيطان)، محمود قنبري (بزرگ ترين بازي انجام شده).
بهترين فيلم: تايتانيك با مديريت افسانه پوستي، مؤسسه ي قرن 21.
ديگر نامزدها: ترمينال و ورطه (مؤسسه ي قرن 21)، نجات سرباز رايان (مؤسسه ي رودكي)، آرماگدون (مؤسسه ي هنر هشتم).
بهترين گوينده ي پيش كسوت مرد: بهرام زند براي فيلم ورطه
ديگر نامزدها: چنگيز جليلوند، منوچهر والي زاده، سعيد مظفري.
بهترين گوينده ي پيش كسوت زن: زهره شكوفنده براي فيلم هاي ورطه و ميزري
نامزد ديگر: مينو غزنوي.
بهترين گوينده ي مرد نسل جوان: افشين زينوري براي فيلم هاي تايتانيك و جدامانده/رفتگان
ديگر نامزدها: رضا آفتابي، ميرطاهر مظلومي.
بهترين گوينده ي زن نسل جوان: نگين كيانفر براي فيلم وكيل مدافع شيطان
ديگر نامزدها: افسانه پوستي، شهرزاد ثابتي.
هم چنين از جواد معماري (مدير عامل مؤسسه ي تصوير دنياي هنر) و عباس نادري تقدير شد.
سعيد رجبي فروتن پس از اهداي جوايز به عنوان آخرين سخنران اين مراسم گفت: «در چهارماهي كه در دفتر همكاري هاي سمعي و بصري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هستم، موج هاي مختلفي در مخالفت با برگزاري اين مراسم به من رسيد. اما آن چه كه از مكتبم آموختم، حكم مي كرد قدردان كارهاي ارزنده باشيم و به هنر دوبلاژ توجه كنيم؛ هنري كه با وجود هم زيستي با آثار خارجي به ترويج فرهنگ و زبان فارسي توجه كرد و اين مهم ترين انگيزه اي بود كه باعث شد اين كار را بكنيم. البته اصراري ندارم كه دولت محور اصلي اين فعاليت ها باشد و بهتر است مؤسسات ويدئو رسانه، خود رأساً اين فعاليت ها را انجام دهند و اميدوارم تشكل هاي صنفي دوبلاژ و صدا و سيما به ما كمك كنند تا در برنامه هاي بعدي كاستي هاي كمتري داشته باشيم و حق مطلب را به خوبي ادا كنيم.»
منبع: ماهنامه سينمايي فيلم 408